Uticaj zagađenja na kožu je značajan i smatra se da zagađenje nosi odgovornost za 3,5 miliona smrti širom sveta svake godine. Dobro je poznat uticaj na nervni i kardiovaskularni sistem, ali se retko misli u kojoj meri zagađenje utiče na izgled i zdravlje kože.
A ima izuzetno veliki uticaj, direktni preko površine kože i indirektno resorpcijom kroz pluća odnosno krvotok.
Uticaj zagađenja na kožu
Zagađenje životne sredine ubrzava proces starenja kože, koža je podložnija alergijskim i upalnim reakcijama, a mogućnost formiranja karcinoma kože se dramatično povećava.
Koža je zaštitna barijera našeg tela prema svim negativnim česticama i hemikalijama u okruženju. Zavisno od vrste zagađivača stradaju proteini kože, lipidi ili DNK.
Prema Evropskoj komisiji za kvalitet vazduha najčešći zagađivači su: UV radijacija, fine čestice, sumpor dioksid, azot dioksid, ozon, arsen, kadmijum, nikl, ugljen monoksid, olovo, policiklični aromatični ugljovodonici (benzopiren).
Ultraljubičasto zračenje sastoji se od UVA, UVB i UVC zraka. Veći deo zračenja čini UVA zračenje, koje prodire dublje u kožu. Manji deo, do 5%, je UVB koje se zadržava na površini kože, a UVC gotovo da ne dolazi do nas zahvaljujući ozonskom omotaču (O3). Sa smanjenjem debljine ozonskog omotača za 1% povećava se izloženost kože UV zračenju za 2%. Sa ovakvom tendencijom povećanja UV zračenja neverovatnom brzinom se povećava broj obolelih od melanoma, bazocelularnog i planocelularnog karcinoma kože.
Policiklični aromatični ugljovodonici (benzopiren) nastaju kao produkt sagorevanja drveta, dizela, cigareta. Benzopiren izaziva umnožavanje melanocita i stvaranje reaktivne hiperpigmentacije, čak i bez izlaganja kože suncu. Policiklični aromatični ugljovodonici se vezuju za površinu kože stvarajući epokside. Epoksidi su odgovorni za karcinogenezu. Vezan benzopiren, aktiviran UVA zracima je kancerogen (Kelfeks et al.,1991;Wei et al,2003). Vreme poluraspada benzopirena vezanog za kožu je 5 do 10 godina. U tom periodu mogu uzazivati cistične akne, artritis, neuropatiju, oboljenja jetre.
Udisanjem ili unošenjem kroz sistem za varenje (roštilj) zadržavaju se u krvotoku, majčinom mleku, koži odraslih i novorođenčadi a posebno se koncentruju u korenu kose.
Čestice fine prašine su veliki zagađivači vazduha. Sadrže metale, organske čestice, reaktivne gasove, jone i ugljenik. Nanočestice saobraćaja su najštetnije među njima. Njihova veličina ih čini ekstremno reaktivnim sa našom kožom. Izazivaju pojačanje nazolabijalnih bora, bora oko očiju i staračkih fleka.
Atopijski dermatitis kod dece je u značajnom povećanju poslednjih decenija. Prema statistikama ta stopa je najveća kod dece koja žive na velikim raskrsnicama i u gradovima sa značajnim brojem automobila. Nanočestice, ugljen monoksid i sumpor dioksid deluju kao iritanti i modulatori imunološkog odgovora kože.
Ozon O3 se prevashodno nalazi u stratosferi a u atmosferi samo u tragovima kao produkt metabolizma biljaka. Sa širenjem industrije povećava se količina ozona u našem okruženju. Interakcijom ozona i UV zračenja smanjuje se količina vitamina E i vitamina C, povećava se oksidativni stres lipidne barijere kože. Na ispitivanju uzorka od 70.000 ljudi dokazano je da je ovo jedan od okidača za urtikarije, ekceme, kontaktne alergije. ( Xu et al.,2011)
Dim cigarete je vrlo kompleksan zagađivač sa kancerogenim materijama, kao i produktima koji izazivaju oksidativni stres tkiva. Hemijske komponente duvanskog dima vrše dehidrataciju kože transepidermalnim gubitkom vode, degeneracijom vezivnog tkiva. Koža pušača je dehidrirana i izborana i tamnije nijanse nego kod nepušača.
Prevencija uticaja negativnih fizičkih i hemijskih faktora spoljne sredine značajno će smanjiti mogućnost napredovanja:
- Prevremenog starenja kože
- Kontaktnog i atopijskog ekcema
- Psorijaze
- Akni
- Hiperpigmentacije, melazmi i lentiga
- Karcinoma kože
Svakodnevno čišćenje kože smanjuje negativan uticaj zagađenja na kožu kao i količinu vezanih zagađivača sa površine kože. Nakon čišćenja neophodna je nega koja sadrži antioksidante a posebno vitamin C , vitamin E, vitamin B3 ( niacin amid), koenzim Q10, resveratrol (Burke, 2019).
Kreme sa zaštitnim faktorom smanjuju dejstvo UV zračenja na kožu ali i sinergiju UV zračenja i zagađivača.
Unos dovoljne količine vode razrediće toksične materije, čime se smanjuje njihovo vezivanje za kožu.
Antioksidanti u ishrani imaju sposobnost da obnove kožu i neutrališu dejstvo toksina kroz eliminaciju slobodnih radikala. Ishrana bogata omega 3 kiselinama, betakarotenom, vitaminom E i C, slenom obnavlja unutrašnje organe i kožu.
